Ujaasinerup inerneri

Piviusunik piviunngitsunillu immikkoortitsisinnaannginneq tusaasuusinerlu/takorruuinerlu inuit puigortunngortut ilaannit misigineqartarput. Piviusunik piviunngitsunillu immikkoortitsisinnaannginneq tassaavoq isumassarsiat misigisallu piviunngitsut, puigortunngortumiilli ilumoortutut misigineqartut. Tamakku ilaatigut tassaasinnaapput tunngavissaqanngitsumik allat ajortumeeriniarsinnaanerannut imal. pigisanik tillinniarsinnaanerannut siooraneq. Tusaasuusineq/takorruuineq tassaapput puigortunngortup kisimi misigisai. Ass. inunnik uumasunilluunniit takusuusineq imal. inuit nipaannik tusaasuusineq.

Puiguttuttorneq tassaavoq annermik eqqarsartariaatsikkut soorlu eqqaamasaatikkut sanngiillineq, eqqarsarluarsinnaannginneq, sumiiffeqarnikkut ajornartorsiorneq, oqaatsitigut sanngiillineq aammalu ajornartorsiummik aaqqiisinnaanerup annikillinera. Puiguttuttorneq aamma eqqarsartariaatsikkut pissusilersuutikkullu malitseqartitsisinnaasarpoq soorlu ilaguutiinnalerneq, aliatsarujussuarneq, sunniiniarneq takusuusinermillu.

Puigortunngornermut misissortinnerit assigiinngitsut arlaqarput. Misissuinerit inuttaannut naleqqussagaasarput; nammineq angerlarsimaffimmi najugaqarneq, paaqqutarinniffimmiinneq imal. napparsimmavimmi uninnganeq apeqqutaasarluni. ...

Eqqaamalluarsinnaannginneq puigortunngornermut ersiutit siulliit aalajangiisuulluinnartullu ilagaat. Puiguttornermik aallarniuteqarajuppoq, puigortunngornerulli ineriartornera ilutigalugu eqqaamaniarneq ajornarsigaluttuinnartarluni....

Nappaat nikallunganeq tassaavoq nanertisimasutut taaqqumasutullu misigisimaneq. Inuit tamarmik 10%-iisa missaat, inuunerup ilaa nikallunganermik nappaateqalersarput, nikallunganermilli nappaateqartut ilaat paasineqaratillu nakorsarneqartanngillat....

Makitaneq, eqqissiveqannginneq killeqanngitsumillu pissusilersorneq puigortunngortuni takussaagajupput. Pissusilersornikkut allannguutit, nappaatip ineriartornera ilutigalugu takkuttartut, puigortunngortut amerlanersaannik eqquisarput....

Mild Cognitive Impairment MCI (puiguttorneq).  Inupassuit utoqqaliartornerminni suleriaasaat kigaalliartortarpoq nutaanillu ilinniarniarneq sivisunerulerajulluni. Taamaammat utoqqalinermi allannguutit puiguttornermullu ersiutit...

Alzheimer qaratsakkut nappaataavoq utoqqarni atugaanerusoq. Nappaammut atsiunneqartoq tassaavoq tarnip nakorsaa tyskeq Alois Alzheimer 1906-imili nappaatip ersiutaanik nassuiaasoq. Nappaat taanna nappaammut puigortunngornermut patsisaagajunneruvoq...

Sorusussuseerunneq tassaavoq soqutigisaqaranilu misigissuseqannginneq. Inuk sorususseqqanngitsoq soqutigisaqanngitsutut sorusussuseqanngitsutullu pissuseqarpoq. Sorusussuseerunneq siunnerfeqannginnermut kajumissuseqannginnermullu...

Puigortunngorneq Lewy body tassaavoq utoqqarni qaratsakkut nappaat, sumik patsiseqarnera nakorsanit ilisimaneqanngitsoq. Nappammut atsiussaq tassaavoq sianiuteqarfitsigut nappaatinik immikkut ilisimasalik tyskeq Friedrich H. Lewy, siulliulluni...

Nappaat Parkinson qaratsakkut nappaataavoq- pingaartumik utoqqanik eqquisartoq. Nappaammut atsiunneqartoq tassaavoq tuluk nakorsaasiortoq James Parkinson, 1817-imi nappaatip ersiutaanik nassuiaaqqaartoq. Nappaammut ersiutaasut pingaarnerusut...

Qaratsami taqqakkut milittoorsimanerup/milittuungajassimanerup kingunerisaanik sianiutit akornuserneqarnerisigut puigortunngorneq, qaratsap aalersorneqarnerata akornuteqalersimaneranik patsiseqarpoq. Nappaat taanna milittoornikkut...

Nappaat Huntington qaratsakkut nappaataavoq kingornuttagaq ajorsiartortartoq. 30-it 50-illu akornanni ukiulinni ersiuteqalerajuppoq, siusinnerusukkulli kingusinnerusukkullu aamma nappaatigineqalersinnaasarluni. Nappaammut atsiunneqarpoq Amarikamiu...

Qaratsap immikkoortuini, qaap tulliullu nalaanniittuni puigortunngorneq, nappaatinut- qaratsap immikkoortuinut qaap tulliullu siorna tungaaniittunut sunniuteqartunut- ataatsimut taaguutaavoq. Nappaatit inuup pissusaannik annertuumik...

Qaratsap immikkoortuini qaap tulliullu nalaaniittuni puigortunngorneq pissusilersornikkut allannguutitalik, inuup kinaassusaanik pissusaanillu allannguutinik annertuunik nassataqartarpoq. Qaratsap immikkoortuini qaap tulliullu nalaaniittuni puigortunngorneq, qaratsakkut nappaatinut ataatsimoortunut, qaratsap immikkoortuini qaap tulliullu immikkoortuata salliup nalaaniittunut sunniuteqartunut, ataatsimut taaguutaavoq.

Imminut paarinissaq peqqissutsillu paarinissaa pingaaruteqarput– puigortunngorsimagaanni aamma taamaappoq. Peqqinnartumik inooriaseqarnerup puigortunngorneq unitsinnavianngilaa, nappaatilli ineriartornerata kigaallatsinneqarsinnaanera ilimanaateqarluarpoq. Timikkut tarnikkullu peqqinneq ilorrisimaartitseqataallunilu inuunermik naleqarnerulersitseqataasarpoq, peqqinngerujuutinillu nappaatinillu amerlasuunik pitsaaliisarluni.

Puigortunngorneq pitsaaliorneqarsinnaava? Puigortunngorneq- ataasiinnaanngitsumik amerlasuunilli patsiseqarpoq. Ukiut, pinngoqqaatit, inooriaaseq avatangiisillu apeqqutaapput, puigortunngorsinnaanerullu aarlerinaataanut sunniuteqarlutik. Utoqqaliartorneq ilutigalugu puigortunngorsinnaanermut aarlerinaat annertusiartortarpoq, taamaammallu ukiut aarlerinaatini pingaarnerpaallutik. Puigortunngorneq 50-ileereernermi takkukkajuppoq tamatumalu kingorna aarlerinaataa annertusiartortarluni. Puigortunngortuni procentialuinnaat toqqaannartumik kingornuttagaapput.

Puigortunngornermik nappaateqaleraluarluni sammisaqartoqarsinnaavoq, nuannarisanik sammisaqartuarnissaq inuunerup naleqassusaanut peqqissutullu misiginermut pingaaruteqarpoq. Sammisat suut pisuunnguallatitsisartutut misiginerat assigiinngilaq....

Puigornermik nappaateqalerneq, Peqqinnissaqarfimmi, napparsimmavimmi kommunimilu najukkanni ilinniagalinnut assigiinngitsorpassuarnut attaveqarnermik nassataqartarpoq. Suliassat suut ilinniagallit ataasiakkaat nalinginnaasumik isumagisaraat, qanorlu suleqatigiittartut, matumani atuarsinnaavatit.

Puigortunngornermik nappaateqalernerup nassatarisaanik unammilligassanut ikorfartuutaasussanik taartaasussanillu piukkunnartunik teknologi atorlugu iluaqusersuuterpassuaqarpoq. Iluaqusersuutit ulluinnarni nammineersinnaanerulersitsillutillu...

Inuttut inooqataanitsinni attaveqatigiinneq annertuvoq, avatangiisitsinnillu attaveqarsinnaaneq peqqissutut misiginitsinnut annertuumik pingaaruteqarluni. Attaveqatigiinnitsinni oqaatsit eqqaamasinnaanerlu sakkussat pingaaruteqarnerpaat ilagaat....

Utoqqaat puigortunngornermik nappaateqanngitsut amerlanersaat biilimik ingerlatsinissamut sungiussilluarsimasuupput isumannaatsumillu ingerlatsisarlutik. Puigortunngornermilli nappaateqarnermi biilernermik ukiorpassuarni misilittagaqarneq...

Qanigisaaneq. Inuit ilaannut puigortunngornerup suussusersineqarnera tupannassaaq, allanullu qanigisaasup allanngorneranut nassuiaatissarsineq oqiliallaataasinnaassalluni. Qanigisaasup puigortunngorluni allanngornerani misigissutsit unammilligassallu oqimaassinnaapput. Piareersimaffiginngisat qanigisaasutut misigineqarsinnaapput, tamatumalu peqatigisaanik nappaat siunissamut ernumalersitsisinnaalluni. Uani qanigisaasutut inuuninni iluaqutigisinnaasannik paasissutissinneqassaatit.

Puigortunngornermut misissortinnerit assigiinngitsut arlaqarput. Misissuinerit inuttaannut naleqqussagaasarput; nammineq angerlarsimaffimmi najugaqarneq, paaqqutarinniffimmiinneq imal. napparsimmavimmi uninnganeq apeqqutaasarluni. ...

Puigortunngornerit nappaatitut suussusersineqarpat, sapinngisamik siusinnerpaamik siunissaq pillugu apeqqutit assigiinngitsut isummerfigisimanissaat ilinnut iluaqutaassaaq. Taamaaliornikkut ilinnut aningaasaqarnermullu tunngasunik kia...

Puigortunngornermut patsisaasoq amerlanertigut ilisimaneqartanngilaq. Puigortunngorneq kingornuttagaq qaqutigoortuuvoq, puigortunngornerilli ilaat kingornuttagaagajupput. Puigortunngornerit ataasiakkaat allamik patsiseqaratik kingornuttagaapput.

Puigortunngornermik eqqugaasumut qanigisaalluni suliassaavoq pingaaruteqartoq isumassuinerusorlu, kisianni aamma ilungersunarsinnaasoq. Puigortunngornermik nappaateqalertumut kisimi sunniuteqarneq ajorpoq, qanigisanulli aamma sunniuteqartarluni....

Inuit puigortunngornermik eqqugaasut isumagissallugit ilungersunartuuvoq, kisianni suliassaavoq pingaaruteqartoq. Paaqqutarinnittutut ilissi puigortunngornermik eqqugaasunut toqqissisimanermik inuunermillu naleqarluartumik pilersitsinissamut...

Illit imaluunniit qanigisat puigortunngornermik eqqugaasoq pasitsaassaqaruit, Kalaallit Nunaanni Peqqinnissaqarfik attaveqarfigisinnaavat. Attaveqarnissamut periarfissat nunami immikkoortumi najugaqarneq malillugu pisarpoq. Attaveqarfissat uani...

Puigortungorneq sunaana? Nappaat qanoq ililugu suussusersineqartarpa? Eqqaamasinnaaneq puigortungornerlu Nikalluganeq sunaana?

Puigortunngortutut peqqinnartumik inuuneqarneq Puigortunngorneq pitsaalineqarsinnaava? Puigortunngornermi sammisaqarneq Nappaatip suussusersinqarnerata kingorna ikiorneqarneq tapersersorneqarnerlu

Puigortunngortut ulluinnaat Iluaqusersuutit puigortunngornerlu Attaveqaqatigiinneq puigortunngornerlu Bilimik ingerlatsineq puigortunngornerlu

Qanigisaaneq Nappaat qanoq ililugu suussusersineqartarpa? Siunissap isummerfiginera Puigortunngorneq - Kingornuttagaava?

Makitasaarneq eqqissiveqannginnerlu Puiguttorneq puigornerunngitsoq Puigortunngorneq Alzheimers sunaana? Sorusussuseerunneq puigortunngornerlu

Puigortunngorneq Lewy body sunaana? Nappaat Parkinson sunaana? Qaratsami taqqakkut milittoorsimanerup/ milittuungajassimanerup kingunerisaanik sianiutit akornuserneqarnerat sunaana? Nappaat Huntingson sunaana? ...