Inooriaatsimut attuumassuteqartut arlallit puigortunngornissamut aarlerinarnerulersitsisarput. Ass. inuuneq naallugu timigissartarneq nerisallu utoqqalinermilu puigortunngorsinnaanerup imminnut attuumassuteqarnerat, innuttaasut peqqissusaannik misissuisitsinerni naatsorsueqqissaarnerit takutippaat. Patsisaasulli toqqaannartumik imminnut attuumassuteqarnerat suli ilisimaneqanngilaq.
Puigortunngorneq pitsaaliorneqarsinnaava?
Puigortunngorneq pitsaaliorneqarsinnaava? Puigortunngorneq- ataasiinnaanngitsumik amerlasuunilli patsiseqarpoq. Ukiut, pinngoqqaatit, inooriaaseq avatangiisillu apeqqutaapput, puigortunngorsinnaanerullu aarlerinaataanut sunniuteqarlutik. Utoqqaliartorneq ilutigalugu puigortunngorsinnaanermut aarlerinaat annertusiartortarpoq, taamaammallu ukiut aarlerinaatini pingaarnerpaallutik. Puigortunngorneq 50-ileereernermi takkukkajuppoq tamatumalu kingorna aarlerinaataa annertusiartortarluni. Puigortunngortuni procentialuinnaat toqqaannartumik kingornuttagaapput.
Inooriaaseq
Timigissarneq
Inuuneq naallugu timigissartuarneq timimillu atuineq, puigortunngorsinnaanermik annikillisitsisarput. Timigissarneq ilungersunartariaqanngilaq. Sap. ak. pingasoriarluni 40 minutsit missaanni sukkalisaalaarluni pisuttuartarneq sunniuteqarpoq. Inuit timigissartartut/timiminnik atuisut puigortunngorsinnaanerisa 28 %-it missaannik annikinnerunera, innuttaasut peqqissusaannik misissuisitsinerit ilimanarsisippaat.
Tupatorneq
Tupatortut, naatsorsueqqissaarnermi kisitsisit naapertorlugit, utoqqalinerminni puigortunngorsinnaanermut aarlerinartorsiornerupput. Innuttaasut peqqissusaannik misissuisitsinerit naapertorlugit, ukiorpassuarni tupatorsimagaanni, puigortunngornermik Alzheimerimik nappaateqalersinnaaneq 70-80 %-imik aarlerinarneruvoq. Pujortarunnaarsimasut puigortunngorsinnaanerisa, piffissap ingerlanerani nalinginnaasumut annikillisarnera, misissuinerit ilimanarsisippaattaaq. Tupatorunnaarnissaq tamatigut innersuussutaavoq.
Imigassaq
Immiaaqqanik, vinimik imigassamillu kimittuumik annertuumik atuineq, qaratsamik ajoqusiisinnaavoq ilaatigullu puigortunngornermik kinguneqarsinnaalluni. Akerlianilli imigassamik annikitsumik atuineq peqqissutsimut qaratsamullu annikitsumik iluaqutitaqarsinnaavoq. Imigassamik annikitsumik akulikitsunik atuineq, puigortunngorsinnaanerup aarlerinaataanik annikillisitsisarpoq. Eqqaamalluguli Danmarkimi Sundhedsstyrelsip inersimasunut 18-ileereersimasunut maleruagassiaa: Sap. ak. annerpaamik imertarfiit qulit, ullormilu ataatsimi annerpaamik imertarfiit sisamat.
Nikallunganeq
Inuunerup ingerlanerani, arlaleriarluni akunnattumik imal. sakkortuumik nikallungasarneq, puigortunngorsinnaanerup aarlerinarnerulaalerneranut attuumassuteqarpoq. Nappaammit nikallunganermit eqqugaasinnaaneq inuttut nammineq aqunneqarsinnaanngilaq. Nikallunganermulli ersiuteqaraanni, ilinniagalinnit misissorneqarnissaq nakorsarneqarnissarlu pingaaruteqarpoq. Nikallunganermik eqqugaasimagaanni, nangeqqissinnaanerup pitsaaliniarsinnaanera eqqumaffigisariaqarpoq.
Peqqisutsimut aarlerinaatit
Aap taqqanut naqitsinera qaffasissoq, aap akua orsoq annertuallaartoq, pualaneq diabetesilu nakorsarluagaanngitsoq, puigortunngorsinnaanermut aarlerinaatip annertusilaarneranut attuumassuteqarput. Taakku uummatikkut taqqatigullu nappaateqalersinnaanermut arlerinaammik annertusititsisarputtaaq. Uummammik ajoqusiisinnaasut qaratsamik aamma ajoqusiisinnaapput. Inooriaaseq aqqutigalugu puigortunngorsinnaanerup aarlerinaataa annikillisinneqarsinnaavoq. Aap taqqanut naqitsinerata qaffassimaneranut ersiuteqarpat, aak orsoqarpallaarpat imal. diabetesimik nappaateqarnermi, misissortinnissaq nakorsarneqarnissarlu pingaaruteqarpoq.
Qaratsap eqaarsartinnera ataatsimoornerlu
Utoqqaat silassorissutsimik piumasaqaatitalinnik – soorlu atuarnermik, nallukattarnermik imal. tammoornermik/skakkernermik, katitertakkanik katiterinermik assigisaannillu sunngiffimminni sammisallit, puigortunngorsinnaanermut aarlerinaataat annikinnerulaarpasippoq. Inunnik allanik peqateqarneq, peqatigiiffilerineq, nammineq piumassutsimik suliaqarneq klubinilu sammisani peqataaneq, immaqa taamatut sunniuteqarsinnaapputtaaq.
Qanoq iliorsinnaavunga?
Peqqinnartumik inooriaaseqarneq puigortunngunnginnissamut qulakkeerisuunngilaq. Puigortunngorsinnaanermulli aarlerinaat annikillisinneqarsinnaagunarpoq:
- Sap. ak. arlaleriarluni timi atorlugu sammisaqartarnikkut.
- Tupatunnginnikkut.
- Nerisat allanngorartinnerisigut, naatitartornikkut annertuallaanillu nerisannginnikkut.
- Imigassamik ingasaassinani tuinikkut.
- Nikallunganermut ersiuteqarnermi misissortinnikkut nakorsartinnikkullu.
- Aap taqqanut naqitsinerata qaffannissaanik, aap orsoqarpallaalernissaanik, pualavallaalernisamik diabetesimillu nappaateqalernissamik pitsaaliuinikkut.
- Qaratsap sulisittuarneragut.
- Ilakkuminartuunikkut.
- Ini qaammarissoq puigortunngortumut toqqissinarneruvoq, taamaalillunilu takusuusilersitsisarani