Puigortunngorneq sunaana?

Puigortunngorneq tassaavoq eqqarsartaatsip nappaammit sanngiillisinneqarnera. Puigortunngornermut patsisaagajunnerpaaq tassaavoq nappaat Alzheimer, puigortunngortut minnerpaamik affaannit nappaatigineqalersartoq. Nappaatilli pugortunngornermik kinguneqarsinnaasut assigiinngitsut 200-it sinneqarput. Nappaatip Alzheimerip saniatigut, aap taqqatigut ingerlaarneranut attuumassuteqartoq patsisaagajuppoq, sianiutilli nungujartornerannit puigortunngorneq, sajuttunngornermi (Parkinson) puigortunngorneq, qaap tulliullu nalaanni qaratsap immikkoortuini puigortunngorneq, qaqutigoornerusunut assersuutissaapput.

Ersiutit

Taama nappaateqalersut amerlanersaasa eqqaamaniarneq ajornartorsiutigilersarpaat, eqqarsartaatsikkulli piginnaasat allat eqqorneqartarputtaaq. Taakku tassaasinnaapput:

Iliuuseqarsinnaaneq piumassuseqortuneq
Oqaatsinik suullu aqqinik eqqaamasinnaaneq
Sumiiffimmi aqqutissap nassaarisinnaanera
Kisitsisinnaaneq
Ataatsimut isiginnissinnaaneq ajornartorsiutinullu aaqqiissuteqarsinnaaneq
Inuit aqqinik eqqaamasinnaaneq

Puigornermik nappaateqarnermi, inunnik allanik ataatsimooqateqarneq sunneqarneqarsinnaavortaaq. Inuttut inooqataanermi piginnaasat misigissuseqarnerlu allanngorsinnaapput, inuttullu ilisarnaat aamma sunnerneqarsinnaalluni. Tamatuma kingunerisaanik inuit puigornermik nappaateqartut, inunnik allanik peqateqarnissaq merserilersinnaasarpaat, allat eqqarsaataannik paasinnissinnaaneq/misigittassuseq annaasinnaasarlugu. Pissusissamisoorsinnaasumut malussarissuseq aamma ajorsigajuppoq. Puigutuunngorneq imal. pisumik ataatsimut isiginnissinnaannginneq, inuit tamarmik misigisaannarpaat. Taamaammat ajornartorsiutit, ulluinnarni piginnaaneq sunnerneqarpat aatsaat, pasitsaassinissaq tunngavissaqassaaq.

Nappaatip qanoq ingerlasarnera

Nappaatip qanoq ingerlasarneranut, sumik patsiseqarnera apeqqutaasarpoq. Puigortunngornerit amerlanerpaat ajorsiartortarput nakorsarneqarsinnaanatillu. Nappaatip sivisussusaa- ukiualunniit ukiunut qulikkaanut arlalinnut- nikerarsinnaavoq.

Kingornussisarneq

Puigortunngornermik nappaatit nalinginnaasumik kingornuttagaanngillat. Puigornermik nappaammi Alzheimerimi 2-3%-iinnaat toqqaannartumik kingornuttagaapput, sinnerinili suna patsisaanersoq nalorninarnerulluni. Qaap tulliullu nalaanni qaratsap immikkoortuini puigortunngorneq, qaqutiguukannersunut ataatsimut taaguutaasoq, puigortunngornermik nappaatillit 2%-iisa missaannaannit nappaatigineqarpoq. Qaap tulliullu nalaanni qaratsap immikkoortuini puigortunngortut 40%-ii pallittuni nappaat pinngoqaatiniimmat, nappaat taanna kingornunneqarajunneruvoq.

Nakorsaaneq

Nakorsarneqarsinaanermut nappaatip suup puigortunngornermut patsisaanera apeqqutaavoq. Siunnersuineq nalinginnaasumillu tapersersuineq oqilisaanerlu nakorsaanermi pingaaruteqarnerpaapput. 1990-ikkut naajartorneranniilli- ilaatigut puigortunngornerup Alzheimerip ersiutaanik annikillisitsigallartartut nakorsanit nakorsaasiunneqartalerput. Aap taqqatigut ingerlaarneranut tunngasumik puigortunngornermi, taqqakkut milittoornermik patsiseqarsinnaasumi, milittooqqinnginnissaq nakorsaanermi siunnerfiusarpoq.

Siunissaq eqqarsaatigalugu

Puigortunngornermik nappaat pillugu ilisimasat annertusiartornerat ilutigalugu, siunissaq pillugu aalajangiinissamut periarfissat pitsaanerulissapput. Inigisamut allamut nuunnissaq pisariaqalersinnaavoq, kingornussassanut tunngatillugu testamentiliornissaq kissaatigineqalersinnaavoq. Tapersersorneqarnissamut iliuuseqartoqartariaqassappat imal. iluaqusersuutinik atorfissaqartitsisoqalissappat, tamakku siusissukkut saqqummiunneqarnissaat isumassarsiatsialaasinnaavoq. Nunatsinni puigortunngortunut siunnersortitut pillorissaasutullu neqeroorutit kommunimiit kommunimut assigiinngimmata, neqeroorutaasut suunerinik paasiniaalluni najukkami kommunip attaviginissaa pitsaaneruvoq.

Siusissukkut eqqortumillu nappaammik suussusersineq pingaaruteqarpoq

Nappaatit ilaat puigortunngornermut ersiutitaqartut nakorsarneqarsinnaapput. Nappaatit taakku tassaasinnaapput; timip sulineranut attuumassuteqartut, nikallunganeq, nakorsaatit kingunerluutitaat imal. nakorsaatit kukkusumik atorneqarnerat. Taamaammat ersiutaasunut patsisaasut paasiniarnissaat pingaaruteqarpoq. Puigortunngorneq Alzheimer oqaatigineqareersutut ajorunnaarsinneqarsinnaanngilaq, nappaammulli ersiutinut annikillisaaneq napparsimaleqqaarnermiit aallartinneqartariaqarpoq. Taamaammat siusissukkut nappaammik suussusersinissaq pingaaruteqarpoq.